Thanh Hà, ngày của nắng và Hội An, đêm của gió…
Lửa chi lửa rực sáng lòa
Lò gốm, lò gạch Thanh Hà là đây
Đêm khuya phảng phất gió tây
Người thương thức dậy lời bày đón đưa
Làng gốm Thanh Hà là làng nghề truyền thống lâu đời ở Hội An, hình thành từ thế kỷ XVI. Thời kỳ huy hoàng nhất của làng gốm là vào thế kỷ XVII – XVIII. Trong khoảng thời gian này, các sản phẩm của làng gốm được tiêu thụ rộng rãi khắp các tỉnh miền Trung, góp phần vào việc xây miếu điện của triều Nguyễn, thậm chí là du nhập sang các nước Nhật Bản, Trung Quốc, Hà Lan. Nghệ nhân ở làng gốm hầu hết là cư dân các tỉnh Nam Định, Hải Dương, Thanh Hóa di cư xuống Quảng Nam.
Làng Thanh Hà xưa nổi tiếng với nghề gốm, gạch ngói. Đặc biệt là những viên ngói âm dương độc đáo mà bạn vẫn có thể bắt gặp trên nhiều mái nhà ở phố cổ Hội An. Ngôi làng được bao quanh hoàn toàn bởi những con sông, lý do chính khiến những người sáng lập làng gốm cách đây hàng trăm năm quyết định chọn Thanh Hà làm quê hương của họ vì đường thủy là tuyệt vời để vận chuyển gạch nặng. Theo truyền thuyết và người dân Thanh Hóa – Nghệ An, Họ vào Nam theo đường thủy, thuyền gặp bão dữ nên đã neo đậu thuyền tại “Cồn Động” (một trong 13 thôn của Thanh Hà). Ra khỏi cơn bão, nơi sơn thủy hữu tình, nơi giao nhau của đường bộ và sông nước, nghĩa là những người lập làng không cần tìm kiếm nữa, họ đã đặt nền móng và khai khẩn quê hương.
Ngoài ra, làng Thanh Hà cách cảng Hội An 3km. Vào thời điểm đó, đây là cảng Faifo. Bến cảng của thương nhân trong và ngoài nước vì vậy rất thuận lợi cho việc tiêu thụ sản phẩm tại cảng, mà làng nghề phát triển. Vào thời điểm đó, gốm Thanh Hà chịu ảnh hưởng của nền văn hóa Sa Huỳnh – Nhà nước Champa đã tồn tại trước đó. Các nhà khảo cổ đã tìm thấy nhiều sản phẩm Chămpa trong gốm sứ Thanh Hà.
Trong hai thế kỷ 17 và 18. Các sản phẩm của làng gốm Thanh Hà đã tạo được chất lượng trên thị trường và trở thành một trong những mặt hàng chủ lực cung cấp cho các lái buôn đến thương cảng Faifo buôn bán. Đặc biệt, làng gốm Thanh Hà là nơi sản xuất và cung cấp gạch, ngói cho các ngôi nhà cổ ở Hội An – Di sản văn hóa thế giới đã được UNESCO công nhận.
Thôn Thanh Chiếm (nay là khối 5, phường Thanh Hà) giáp sông Thu Bồn, có nguồn đất sét lớn nên được chọn làm nơi phát triển làng gốm. Tuy nhiên, sông Thu Bồn đã dịch chuyển về phía Nam ngày càng nhiều. Đầu thế kỷ XIX, ông tổ dời lò về Nam Diêu. Nam Diêu trở thành trung tâm của gốm Thanh Hà, nơi tổ tiên làm nghề gốm có công trình kiến trúc đền thờ hàng năm dân làng tổ chức tế lễ và tồn tại cho đến ngày nay. Giỗ tổ nghề gốm được tổ chức hằng năm vào ngày 10.7 âm lịch. Truyền thống này được người dân làng duy trì hàng trăm năm qua. Đây không chỉ là nghi thức tín ngưỡng tinh thần tưởng nhớ các bậc tiền bối có công lập làng, lập nghề mà còn là một hoạt động quảng bá, thu hút khách du lịch tại Hội An.
Ngày 27.8.2019, nghề gốm Thanh Hà được Bộ VH-TT&DL công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.